انواع استانداردهای ملی و بین‌المللی راه پله؛ راهنمای جامع برای طراحی ایمن و استاندارد در ایران

آخرین به روزرسانی در 1 اردیبهشت 1404

در این مقاله، به‌طور جامع به بررسی استانداردهای ملی و بین‌المللی راه پله، با تمرکز بر انواع پله‌های گرد، دوبلکس و چوبی می‌پردازیم. اگر به دنبال طراحی راه پله‌ای استاندارد، ایمن و زیبا هستید، این مقاله راهنمای کاملی برای شماست!

راه پله‌ها، به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی هر ساختمان، نه‌تنها وظیفه جابه‌جایی بین طبقات را بر عهده دارند، بلکه نقشی کلیدی در ایمنی، زیبایی و کارایی فضا ایفا می‌کنند. طراحی و ساخت راه پله‌ها در ایران و سراسر جهان تابع استانداردهای ملی و بین‌المللی دقیقی است که ایمنی کاربران و دوام سازه را تضمین می‌کند.

از پله‌های گرد و دوبلکس گرفته تا راه پله‌های چوبی، هر نوع نیازمند رعایت استانداردهای خاصی است که با مقررات محلی و جهانی همخوانی داشته باشد.

چرا استانداردهای راه پله اهمیت دارند؟

استانداردها، چارچوبی برای طراحی، ساخت و نگهداری راه پله‌ها ارائه می‌دهند که ایمنی، ارگونومی و دوام را تضمین می‌کند. این استانداردها در ایران و جهان برای کاهش حوادث، بهبود دسترسی و افزایش طول عمر سازه‌ها تدوین شده‌اند.

تضمین ایمنی کاربران

راه پله‌های غیراستاندارد می‌توانند خطراتی مانند لغزش، سقوط یا حتی فروپاشی را به همراه داشته باشند. استانداردهای ملی و بین‌المللی این خطرات را به حداقل می‌رسانند.

خطرات راه پله‌های غیراستاندارد

• ابعاد نامناسب پله‌ها
• فقدان نرده‌های مقاوم
• سطوح لغزنده و ناایمن
• طراحی غیرارگونومیک

مزایای رعایت استانداردها

• کاهش حوادث و آسیب‌ها
• افزایش اعتماد ساکنان
• بهبود دسترسی برای افراد کم‌توان
• انطباق با الزامات قانونی

هماهنگی با الزامات قانونی

رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی، از مشکلات حقوقی مانند جریمه‌های شهرداری یا توقف پروژه جلوگیری می‌کند.

عواقب عدم رعایت

• جریمه‌های سنگین
• الزام به بازسازی یا تخریب
• مشکلات در اخذ پایان کار
• دعاوی حقوقی از سوی ساکنان

استانداردهای ملی راه پله در ایران

در ایران، استانداردهای راه پله عمدتاً بر اساس مقررات ملی ساختمان (مبحث سوم، چهارم و بیست‌ویکم) تدوین شده‌اند که با استانداردهای بین‌المللی نیز هماهنگی دارند.

ابعاد استاندارد پله‌ها

ابعاد پله‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که راحتی و ایمنی کاربران را تضمین کند.

استانداردهای ابعادی

• ارتفاع پله: 18-20 سانتی‌متر
• عرض کف پله: حداقل 25 سانتی‌متر
• عرض کل راه پله: حداقل 90 سانتی‌متر برای مسکونی و 120 سانتی‌متر برای عمومی
• زاویه شیب: 30-35 درجه

نکات اجرایی

• یکنواختی ابعاد در تمام پله‌ها
• اجتناب از پله‌های نامتقارن
• بررسی ارگونومی برای راحتی
• هماهنگی با فضای موجود

الزامات نرده و دستگیره

نرده‌ها بخش ضروری هر راه پله هستند و باید مطابق با استانداردهای ملی طراحی شوند.

استانداردهای نرده

• ارتفاع نرده: حداقل 90 سانتی‌متر برای داخلی و 110 سانتی‌متر برای خارجی
• فاصله میله‌ها: حداکثر 10 سانتی‌متر برای جلوگیری از سقوط کودکان
• مقاومت: تحمل وزن حداقل 200 کیلوگرم بر مترمربع
• جنس: مقاوم در برابر رطوبت و سایش

نکات طراحی

• استفاده از متریال‌های مقاوم مانند استیل
• طراحی ارگونومیک برای راحتی دست
• نصب در هر دو طرف برای راه پله‌های عریض
• بازرسی دوره‌ای برای استحکام

استانداردهای ایمنی سطح پله‌ها

سطح پله‌ها باید غیرلغزنده باشد تا از حوادث جلوگیری شود.

استانداردهای سطح

• ضریب اصطکاک حداقل 0.6
• استفاده از روکش‌های ضدلغزش در مناطق مرطوب
• اجتناب از سطوح بیش از حد صیقلی
• تمیزکاری منظم برای حفظ ایمنی

اقدامات ایمنی

• نصب نوارهای ضدلغزش
• بررسی ترک‌ها و آسیب‌های سطح
• انتخاب متریال مناسب با کاربری
• نصب سیستم تخلیه آب برای پله‌های خارجی

استانداردهای بین‌المللی راه پله

استانداردهای بین‌المللی مانند IBC (International Building Code)، NFPA (National Fire Protection Association) و EN (European Norms) چارچوب‌های جهانی برای طراحی راه پله ارائه می‌دهند که در ایران نیز به‌عنوان مرجع استفاده می‌شوند.

استاندارد IBC برای ابعاد پله‌ها

IBC یکی از جامع‌ترین استانداردها برای طراحی راه پله است.

استانداردهای ابعادی IBC

• ارتفاع پله: حداکثر 19 سانتی‌متر
• عرض کف پله: حداقل 28 سانتی‌متر
• عرض کل راه پله: حداقل 112 سانتی‌متر برای عمومی
• زاویه شیب: حداکثر 32 درجه

نکات اجرایی

• یکنواختی در تمام پله‌ها
• بررسی ارگونومی برای کاربران
• هماهنگی با کاربری ساختمان
• تست بارگذاری برای ایمنی

استاندارد NFPA برای ایمنی در برابر آتش

NFPA بر الزامات ضدحریق و تخلیه اضطراری تمرکز دارد.

استانداردهای ضدحریق

• استفاده از متریال‌های غیرقابل‌اشتعال
• نصب درهای ضدحریق با مقاومت 2 ساعت
• سیستم تهویه برای دفع دود
• عرض راه پله حداقل 120 سانتی‌متر برای تخلیه

اقدامات اجرایی

• نصب سیستم‌های اطفای حریق
• بررسی دوره‌ای درها و متریال
• آموزش تخلیه به ساکنان
• هماهنگی با آتش‌نشانی

استاندارد EN برای دسترسی افراد کم‌توان

استانداردهای اروپایی بر دسترسی‌پذیری برای افراد کم‌توان تأکید دارند.

استانداردهای دسترسی

• نصب رمپ با شیب حداکثر 1:12
• نرده‌های دوطرفه با ارتفاع 90 سانتی‌متر
• علائم بریل برای نابینایان
• نورپردازی حداقل 100 لوکس

نکات اجرایی

• بررسی دسترسی برای ویلچر
• نصب آسانسورهای اضطراری
• هماهنگی با استانداردهای ADA
• بازرسی دوره‌ای دسترسی

استانداردهای راه پله‌های گرد

راه پله‌های گرد، به دلیل طراحی خاص و کم‌جا، در خانه‌های مدرن ایرانی محبوب‌اند، اما استانداردهای ویژه‌ای دارند.

ابعاد و زوایای پله‌های گرد

طراحی پله‌های گرد باید با دقت انجام شود تا ایمنی تضمین شود.

استانداردهای ملی

• شعاع داخلی: حداقل 30 سانتی‌متر
• عرض کف پله در وسط: حداقل 22 سانتی‌متر
• ارتفاع پله: 18-20 سانتی‌متر
• زاویه چرخش: حداکثر 360 درجه در هر دور

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• عرض کف پله: حداقل 25 سانتی‌متر در 30 سانتی‌متر از لبه داخلی
• شعاع حداقل 1.5 متر برای عمومی
• ارتفاع پله: حداکثر 19 سانتی‌متر
• نرده دوطرفه برای عمومی

الزامات نرده در پله‌های گرد

نرده‌ها باید ایمنی و دسترسی آسان را فراهم کنند.

استانداردهای ملی

• ارتفاع نرده: حداقل 90 سانتی‌متر
• نصب نرده در هر دو طرف
• طراحی منحنی هماهنگ با پله‌ها
• مقاومت در برابر فشار جانبی

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• فاصله میله‌ها: حداکثر 10 سانتی‌متر
• ارتفاع نرده: 90-100 سانتی‌متر
• استفاده از دستگیره‌های ارگونومیک
• متریال مقاوم در برابر سایش

الزامات سازه‌ای پله‌های گرد

سازه پله‌های گرد باید تحمل وزن بالا را داشته باشد.

استانداردهای ملی

• ستون مرکزی بتنی یا فلزی
• تست بارگذاری 300 کیلوگرم بر مترمربع
• اتصالات محکم بین پله‌ها و ستون
• بررسی لرزش و تعادل

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• مقاومت در برابر بارهای دینامیکی
• استفاده از متریال‌های سبک و مقاوم
• تست‌های زلزله برای مناطق پرخطر
• بازرسی دوره‌ای سازه

استانداردهای راه پله‌های دوبلکس

راه پله دوبلکس، رایج در خانه‌های دوطبقه ایرانی، به دلیل وجود پاگرد استانداردهای خاصی دارند.

طراحی پاگرد در راه پله‌های دوبلکس

پاگردها برای استراحت و تغییر جهت ضروری‌اند.

استانداردهای ملی

• ابعاد پاگرد: حداقل 90×90 سانتی‌متر
• سطح: غیرلغزنده و هم‌سطح با پله‌ها
• نرده: نصب در تمام اطراف
• تعداد: حداقل یک پاگرد در هر 12 پله

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• عرض پاگرد: حداقل برابر با عرض راه پله
• سطح با ضریب اصطکاک 0.6
• نورپردازی حداقل 100 لوکس
• مقاومت در برابر بار 200 کیلوگرم

ابعاد پله‌های دوبلکس

ابعاد پله‌ها باید استاندارد و یکنواخت باشد.

استانداردهای ملی

• عرض پله: حداقل 25 سانتی‌متر
• ارتفاع پله: 18-20 سانتی‌متر
• عرض کل راه پله: حداقل 100 سانتی‌متر
• زاویه شیب: 30-35 درجه

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• عرض پله: حداقل 28 سانتی‌متر
• ارتفاع پله: حداکثر 18 سانتی‌متر
• عرض کل: حداقل 120 سانتی‌متر برای عمومی
• زاویه شیب: حداکثر 33 درجه

نورپردازی در پله‌های دوبلکس

نورپردازی مناسب، ایمنی و زیبایی را افزایش می‌دهد.

استانداردهای ملی

• شدت نور: حداقل 100 لوکس
• نصب چراغ در هر پاگرد
• استفاده از سیستم‌های کم‌مصرف
• محافظت از سیستم برق

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• نور اضطراری با باتری 90 دقیقه
• شدت نور اضطراری: 10 لوکس
• نصب سنسورهای حرکتی
• بررسی دوره‌ای سیستم

استانداردهای راه پله‌های چوبی

راه پله‌های چوبی، به دلیل زیبایی و گرمای طبیعی، در ایران محبوب‌اند، اما نیاز به استانداردهای خاصی دارند.

انتخاب متریال چوبی

چوب باید مقاوم و مناسب برای استفاده طولانی‌مدت باشد.

استانداردهای ملی

• استفاده از چوب‌های سخت (بلوط، راش)
• مقاومت در برابر رطوبت و سایش
• پوشش‌های ضدحریق
• بررسی ترک‌ها و گره‌ها

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• چوب با استاندارد FSC
• ضریب اصطکاک سطح: حداقل 0.6
• تست مقاومت در برابر آتش
• روکش‌های ضدآب و ضدخش

الزامات ضدحریق

چوب باید در برابر آتش مقاوم باشد.

استانداردهای ملی

• پوشش‌های ضدحریق با استاندارد NFPA
• نصب سیستم‌های اطفای حریق
• اجتناب از مواد قابل‌اشتعال
• تست مقاومت 30 دقیقه

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• مقاومت در برابر آتش حداقل 1 ساعت
• استفاده از لاک‌های ضدحریق
• نصب حسگرهای دود
• آموزش ساکنان برای اضطراری

نگهداری راه پله‌های چوبی

نگهداری منظم، ایمنی و دوام را افزایش می‌دهد.

استانداردهای ملی

• تمیزکاری با شوینده‌های ملایم
• بررسی ترک‌ها هر 6 ماه
• تجدید پوشش‌ها هر 2-3 سال
• جلوگیری از تماس با آب

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• پولیش دوره‌ای برای حفظ بافت
• تعمیر سریع آسیب‌ها
• بررسی اتصالات چوبی
• استفاده از مواد غیرشیمیایی

استانداردهای راه پله‌های اضطراری

راه پله‌های اضطراری در ساختمان‌های عمومی و تجاری الزامی‌اند و استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای دارند.

ابعاد و ظرفیت

راه پله‌های اضطراری باید ظرفیت تخلیه سریع را داشته باشند.

استانداردهای ملی

• عرض: حداقل 120 سانتی‌متر
• ارتفاع پله: 18-20 سانتی‌متر
• عرض کف پله: حداقل 28 سانتی‌متر
• ظرفیت: 50 نفر به ازای هر متر عرض

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• عرض: حداقل 150 سانتی‌متر برای عمومی
• ظرفیت: 100 نفر به ازای هر متر
• ارتفاع پله: حداکثر 18 سانتی‌متر
• عرض پله: حداقل 30 سانتی‌متر

الزامات ضدحریق

راه پله‌های اضطراری باید در برابر آتش و دود مقاوم باشند.

استانداردهای ملی

• متریال‌های غیرقابل‌اشتعال
• درهای ضدحریق با مقاومت 2 ساعت
• سیستم تهویه دود
• تست مقاومت حرارتی

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• مقاومت در برابر آتش 3 ساعت
• نصب سیستم‌های اطفای حریق
• تهویه مکانیکی برای دود
• علائم خروج نورانی

الزامات دسترسی

راه پله‌های اضطراری باید برای همه قابل‌استفاده باشند.

استانداردهای ملی

• نصب رمپ با شیب 1:12
• نرده‌های دوطرفه
• علائم بریل
• نورپردازی قوی

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• رمپ با عرض 120 سانتی‌متر
• علائم لمسی برای نابینایان
• آسانسورهای اضطراری
• هماهنگی با ADA

استانداردهای مناطق زلزله‌خیز

ایران به دلیل قرار گرفتن روی گسل‌های فعال، نیازمند استانداردهای ویژه برای زلزله است.

استحکام سازه‌ای

راه پله‌ها باید در برابر لرزش مقاوم باشند.

استانداردهای ملی

• متریال‌های سبک و مقاوم
• اتصالات انعطاف‌پذیر
• تست بارهای دینامیکی
• تقویت زیرسازی

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• طراحی برای زلزله‌های 7 ریشتری
• استفاده از بتن مسلح
• مهارهای لرزه‌ای
• بازرسی دوره‌ای

مسیرهای ایمن

راه پله‌ها باید مسیرهای امن تخلیه باشند.

استانداردهای ملی

• اجتناب از موانع
• علائم خروج واضح
• عرض کافی برای تخلیه
• نورپردازی اضطراری

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• نصب سیستم‌های هشدار
• آموزش تخلیه
• بررسی مسیرها
• هماهنگی با امداد

استانداردهای نورپردازی راه پله

نورپردازی، ایمنی و زیبایی راه پله را افزایش می‌دهد.

شدت و توزیع نور

نور باید تمام مسیر را روشن کند.

استانداردهای ملی

• شدت نور: 100 لوکس
• نور یکنواخت بدون سایه
• چراغ‌های کم‌مصرف
• سیستم اضطراری

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• نور اضطراری: 10 لوکس
• فعال شدن در 10 ثانیه
• باتری 90 دقیقه
• سنسورهای حرکتی

نورپردازی اضطراری

نور اضطراری برای قطعی برق ضروری است.

استانداردهای ملی

• روشنایی 10 لوکس
• باتری 90 دقیقه
• نصب در تمام مسیرها
• تست دوره‌ای

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• نورپردازی مسیرهای تخلیه
• علائم نورانی
• باتری 120 دقیقه
• هماهنگی با ایمنی

استانداردهای متریال راه پله

متریال‌ها باید ایمن و مقاوم باشند.

متریال‌های غیرلغزنده

سطح پله‌ها باید اصطکاک بالایی داشته باشد.

استانداردهای ملی

• ضریب اصطکاک: 0.6
• روکش‌های ضدلغزش
• مقاومت در برابر سایش
• تمیزکاری آسان

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• متریال با بافت
• نوارهای ضدلغزش
• تست اصطکاک دوره‌ای
• هماهنگی با کاربری

متریال‌های ضدحریق

متریال‌ها باید در برابر آتش مقاوم باشند.

استانداردهای ملی

• متریال‌های کلاس A
• پوشش‌های ضدحریق
• تست مقاومت حرارتی
• اجتناب از مواد قابل‌اشتعال

استانداردهای بین‌المللی (NFPA)

• مقاومت 2 ساعت
• لاک‌های ضدحریق
• نصب سیستم‌های اطفای حریق
• بازرسی دوره‌ای

استانداردهای بازرسی و نگهداری

راه پله‌ها باید دوره‌ای بازرسی و نگهداری شوند.

برنامه بازرسی

بازرسی منظم مشکلات را شناسایی می‌کند.

استانداردهای ملی

• بازرسی هر 6 ماه
• بررسی استحکام
• تست نرده‌ها
• بررسی ایمنی

استانداردهای بین‌المللی (IBC)

• چک‌لیست استاندارد
• همکاری با مهندس
• گزارش بازرسی
• تعمیر سریع

نگهداری منظم

نگهداری، ایمنی و دوام را حفظ می‌کند.

استانداردهای ملی

• تمیزکاری دوره‌ای
• تجدید پوشش‌ها
• تعمیر آسیب‌ها
• بررسی نورپردازی

استانداردهای بین‌المللی (EN)

• شوینده‌های ملایم
• بررسی اتصالات
• هماهنگی با تیم
• آموزش ساکنان

جدول مقایسه استانداردهای ملی و بین‌المللی راه پله

سوالات متداول درباره استانداردهای راه پله

آیا راه پله‌های گرد برای ساختمان‌های عمومی مناسب‌اند؟

خیر، به دلیل محدودیت عرض و ظرفیت تخلیه، راه پله‌های گرد برای ساختمان‌های عمومی توصیه نمی‌شوند.

چه چوبی برای راه پله‌های استاندارد مناسب است؟

چوب‌های سخت مانند بلوط و راش با پوشش‌های ضدحریق و ضدآب، مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی هستند.

آیا استانداردهای بین‌المللی در ایران الزامی‌اند؟

خیر، استانداردهای بین‌المللی الزامی نیستند، اما به‌عنوان مرجع برای پروژه‌های بزرگ یا بین‌المللی استفاده می‌شوند.

چگونه می‌توان از انطباق با استانداردهای ملی مطمئن شد؟

مشاوره با مهندس ناظر، بررسی مقررات ملی ساختمان و اخذ تأییدیه از شهرداری، انطباق را تضمین می‌کند.

نتیجه‌گیری

استانداردهای ملی و بین‌المللی راه پله، چارچوبی دقیق برای طراحی و ساخت راه پله‌های ایمن، زیبا و بادوام ارائه می‌دهند. از پله‌های گرد و دوبلکس گرفته تا راه پله‌های چوبی و اضطراری، هر نوع استانداردهای خاص خود را دارد که باید با دقت رعایت شوند.

این استانداردها نه‌تنها ایمنی ساکنان را تضمین می‌کنند، بلکه از مشکلات حقوقی و هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کنند. در این مقاله، سعی کردیم با نگاهی جامع به این استانداردها، شما را در مسیر طراحی راه پله‌ای استاندارد و جذاب همراهی کنیم.

اگر به دنبال ساخت راه پله‌ای هستید که هم ایمن باشد و هم زیبا، تیم لیانا استپ با سال‌ها تجربه در طراحی و ساخت پله‌های دوبلکس و گرد، آماده ارائه خدمات به شماست. نظر شما درباره استانداردهای راه پله چیست؟ در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید!

با تماس با لیانا استپ 09120383134 میتوانید انواع مدل های پله چوبی و مدل های جدید پله گرد را در اینستاگرام لیانا استپ مشاهده کنید.